USG stawów biodrowych (USG bioderek) u niemowląt i dzieci

Co to jest badanie USG stawów biodrowych u dzieci?

USG stawów biodrowych u niemowląt jest uzupełnieniem badania fizykalnego, które wykonywane jest jako pierwsze już w oddziale noworodkowym. Badanie fizykalne ma dać odpowiedź na pytanie, czy dziecko powinno być dalej diagnozowane dalej w kierunku wczesnego wykrycia wrodzonej dysplazji stawu biodrowego lub zwichnięcia stawu biodrowego. Wrodzoną dysplazję stawu biodrowego diagnozuje się u mniej niż 1% noworodków. Znacznie rzadszym przypadkiem jest zwichnięcie stawu biodrowego po urodzeniu, które występuje u około 0,1% noworodków. Jest to spowodowane komplikacjami porodowymi, zwłaszcza niekorzystnym ułożeniem się dziecka w kanale rodnym.

Badanie fizykalne wykonywane jest dla każdego ze stawów biodrowych osobno i polega na ocenie dwóch objawów (Barlowa i Ortolaniego)  celem wykluczenia lub potwierdzenia objawów niestabilności stawu biodrowego u noworodka lub niemowlęcia.

Objaw Ortolaniego – lekarz odwodzi nóżki dziecka w stawach biodrowych i podejmuje próbę tzw. zreponowania ewentualnie zwichniętego stawu. Jeśli usłyszy charakterystyczne przeskoczenie kości w stawie, oznacza to, że był on zwichnięty, co z kolei potwierdza objaw Ortolaniego.

Objaw Barlowa – lekarz podejmuje tutaj próbę zwichnięcia ewentualnie niestabilnego stawu. Jeśli wyczuje przeskakiwanie głowy kości udowej poza panewkę stawu, to objaw Barlowa jest dodatni, czyli staw jest niestabilny.

Jeśli badanie fizykalne wzbudzi niepokój u lekarza (dodatni objaw Barlowa, dodatni objaw Ortolaniego, wyczuwalne ograniczenie odwodzenia kości w stawie, wyraźnie ograniczona ruchomość kończyny, widoczna asymetria fałdów tłuszczowych na udach, pachwinach i pośladkach)  to dziecko jest kwalifikowane do badania obrazowego, czyli USG. Najczęściej również dzieci zdrowe, u których nie stwierdzono nieprawidłowości w badaniu fizykalnym są kierowane na USG bioderek, jako badanie profilaktyczne.

Jak wygląda badanie USG stawów biodrowych u dzieci? 
Na badanie USG bioderek u niemowląt należy się zgłosić do osoby wykwalifikowanej, posiadającej odpowiednie szkolenie w tym zakresie. W naszym Centrum Medycznym Art.-MEDICA badanie to wykonuje dr Karolina Czyżowska, która ukończyła kursy szkoleniowe  w tym zakresie w Roztoczańskiej Szkole Ultrasonografii. Badanie nie wymaga wcześniejszego przygotowania. Badanie jest bezbolesne, nieinwazyjne, nieszkodliwe dla dziecka. Pozwala na obrazową ocenę jamy stawu biodrowego i okolicznych tkanek miękkich za pomocą ultradźwięków. 
USG stawów biodrowych niemowląt przeprowadza się w zaciemnionym pomieszczeniu, aby lepiej uwidocznić obraz na monitorze. Badanie trwa średnio 10–15 minut. Dziecko układa się w specjalnie skonstruowanej leżance,  która ma zapewnić stabilność i dziecku i optymalne warunki dla badającego. 

Następnie na skórze dziecka rozsmarowuje się żel. W naszym Centrum używamy podgrzewanego żelu. Żel ma za zadanie ułatwić przesuwanie głowicą po ciele. Następnie przykłada głowicę do skóry w okolicy stawu biodrowego, w ten sposób wprowadza fale ultradźwiękowe w głąb tkanek. Odbijając się od struktur wewnętrznych, umożliwiają obejrzenia stawu od wewnątrz. Lekarz przesuwa głowicą pod różnym kątem, aby dokładnie obejrzeć staw. Przeprowadza też badanie dynamiczne bioder – porusza nóżkami niemowlęcia, układa je w różnych pozycjach i ocenia zachowanie się stawu. Zawsze badane są dwa stawy biodrowe niemowlęcia. W czasie badania USG wykonać można zdjęcia analizowanego stawu. Po skończonym badaniu opiekun niemowlęcia otrzymuje opis badania.

Kiedy powinno się wykonać USG stawów biodrowych u dzieci? 

U dzieci z czynnikami ryzyka, takimi jak dodatni wywiad rodzinny w kierunku rozwojowej dysplazji stawu biodrowego oraz u dzieci z porodu pośladkowego) badanie wykonujemy między 4. a 6. tygodniem życia dziecka oraz ponownie między 12. a 16. tygodniem życia. U  dzieci zdrowych, bez czynników ryzyka w okresie 6-10 tyg. życia,  maksymalnie do 12 tygodnia. W przypadku występowania nieprawidłowości lekarz może zlecić badanie kontrolne – zazwyczaj po 6 tygodniach.

Przeoczenie dysplazji lub zwichnięcia stawu biodrowego do trzeciego miesiąca życia skutkuje późnym rozpoznaniem wady, w niektórych przypadkach nawet już po rozpoczęciu samodzielnego chodzenia. Tak późne rozpoczęcie leczenia pociąga za sobą zazwyczaj konieczność wdrożenia leczenia operacyjnego, znaczniej bardziej obciążającego dla dziecka i obarczonego ryzykiem powikłań.

Jak przygotować się do badania? 

Badanie nie wymaga przygotowania.

Bibliografia

1. C.A. Barrera, S.A. Cohen, W.N. Sankar i wsp., Imaging of developmental dysplasia of the hip: ultrasound, radiography and magnetic resonance imaging, „Pediatric Radiology” 2019, t. 49, nr 12, s. 1652–1668.
2. P. McClure, D.A. Podeszwa, Hip click in the neonate: Should I be concerned?, „Pediatric Annals” 2016, t. 45, nr 4, s. 122–127.
3. R.W. Paton, Screening in developmental dysplasia of the hip (DDH), „Surgeon” 2017, t. 15, nr 5, s. 290–296.
4. Peled E, Eidelman M, Katzman A, Bialik V. Neonatal incidence of hip dysplasia: ten years of experience. Clin Orthop Relat Res. 2008;466(4):771-775.